Kako se dugotrajan boravak u svemiru odražava na zdravlje astronauta?

Astronaut NASA Frenk Rubio upravo se vratio sa rekordnog 371 dana provedenog u svemiru na Međunarodnoj svemirskoj stanici, a putovanje mu je možda izmenilo mišiće, mozak, pa čak i bakterije koje žive u njegovim crevima.

Rekordnih 371 dan u svemiru

Posle nekoliko pozdrava, kratke foto-sesije i jednog mahanja, astronaut Rubio se oprostio se od kolekcije modula i solarnih panela veličine stadiona za američki fudbal koji su mu bili dom više od godinu dana.

Njegov odlazak sa Međunarodne svemirske stanice i povratak na Zemlju predstavlja kraj najdužeg pojedinačnog svemirskog leta Amerikanca do sada.

Vreme koje je proveo u orbiti oborilo je prethodni američki rekord od 355 dana, a produženo je u martu nakon što je otkriveno da u svemirskoj letelici, kojom su on i ostali članovi posade trebalo da se vrate kući, curi rashladna tečnost.

Dodatni meseci provedeni u svemiru omogućili su Rubiju da sakupi ukupno 5.963 obrtaja oko Zemlje i pređe 253,3 miliona kilometara.

Ipak, i dalje fali oko dva meseca da obori apsolutni rekord - ruski kosmonaut Valerij Poljakov proveo je 437 dana na svemirskoj stanici Mir sredinom devedesetih.

Sa širokim osmehom na licu, Rubio je prevezen sa svemirske letelice Sojuz MC-23 nakon što je sletela bezbedno na Zemlju u oblaku prašine blizu grada Žeskazgana u Kazahstanskoj stepi.

Toliki boravak u okruženju niske gravitacije na Međunarodnoj svemirskoj stanici sigurno je ostavio traga na njegovom telu, jer su timovi za spasavanje morali da ga podignu iz kapsule.

Produženi boravak u svemiru pružiće korisne uvide u to kako se ljudi nose sa dugim periodima svemirskih letova i kako se najbolje odupreti problemima koji mogu da se jave.

Rubio je prvi astronaut koji je učestvovao u studiji koja proučava kako vežbanje sa svedenom opremom iz teretane može da utiče na ljudsko telo.

To su informacije koje će se pokazati od ključnog značaja, jer ljudi sada žele da šalju posade u istraživanje svemira mnogo dalje u Sunčevom sistemu.

Povratak sa Marsa, na primer, očekuje se da će trajati 1.100 dana (malo više od tri godine), prema sadašnjim planovima.

Svemirska letelica kojom će ljudi putovati biće mnogo manja od Međunarodne svemirske stanice, što znači da će biti potrebne manje, lakše sprave za vežbanje.

Šta tačno svemirski let čini ljudskom telu?

Mišići i kosti

Bez gravitacione sile koja vrši stalni pritisak, naši udovi, mišići i koštana masa polako počinju da se smanjuju u svemiru.  Najpogođeniji su oni mišići koji pomažu da se očuva naše držanje u leđima, vratu, listovima i kvadricepsima - na mikrogravitaciji oni ne moraju da rade ni izbliza toliko mnogo i zato počinju da atrofiraju.

Posle samo dva meseca, mišićna masa može da opadne za čak 20 odsto, a na dužim misijama u trajanju od tri do šest meseci može da opadne i do 30 odsto.

Kapsula Sojuza MS-23 vratila se na Zemlju: Kosmonauti bezbedno sleteli u Kazahstan

Gubitak kilograma

Iako težina znači vrlo malo dok ste u orbiti - okruženje mikrogravitacije znači da sve što nije privezano može slobodno da lebdi po prostoru Međunarodne svemirske stanice, uključujući ljudska tela - održavanje zdrave težine izazov je dok ste u orbiti.

Iako se NASA trudi da osigura da astronauti imaju što raznovrsniji raspon hranljive ishrane, između ostalog najskorije nekoliko listova salate uzgojenih na samoj svemirskoj stanici, to i dalje može imati uticaj na astronautovo telo.

Vratila se četiri astronauta posle šest meseci boravka na Međunarodnoj svemirskoj stanici

Skot Keli, astronaut NASA-e koji je učestvovao u najskupljoj studiji na efektima dugotrajnog svemirskog leta nakon što je ostao na Međunarodnoj svemirskoj stanici 340 dana dok je istovremeno njegov brat blizanac ostao kod kuće na Zemlji, izgubio je 7 odsto telesne mase dok je bio u orbiti.

Istraživači koji su proučavali Skota Kelija posle njegovog putovanja do Međunarodne svemirske stanice otkrili su da su se bakterije i gljive koje žive u njegovim crevima temeljeno promenile u poređenju sa periodom pre nego što je odleteo u svemir.

Vid

Na Zemlji, gravitacija pomaže da se krv u našim telima kreće prema dole dok ga srce ponovo pumpa nagore. U svemiru, međutim, ovaj proces se pomeša (mada se telo tome donekle prilagodi) i krv može da se akumulira u glavi više nego što bi to inače normalno činila.

Nešto od te tečnosti može da se sakupi iza oka i oko optičkog nerva, što dovodi do edema. To može da dovede i do promena u vidu kao što su smanjena oštrina i strukturalne promene u samom oku. Ove promene mogu da počnu da se dešavaju posle svega dve nedelje provedene u svemiru, ali kako vreme prolazi, taj rizik se povećava.

NASA objavila imena astronauta za prvu misiju ka Mesecu posle pola veka

Neke od promena u vidu vrate se na staro u roku od godinu dana otkako se astronauti vrate na Zemlju, ali neke druge mogu biti trajne.Izloženost galaktičkim kosmičkim zracima i energetskim solarnim česticama takođe mogu da dovedu do drugih problema sa očima.

Izmeštanje nerava

Posle njegovog dugog boravka na Međunarodnoj svemirskoj stanici, međutim, ustanovljena je da se Kelijeva kognitivna performansa vrlo malo promenila i da je ostala relativno ista kao bratovljeva na Zemlji.

Međutim, istraživači su primetili da se brzina i tačnost Kelijeve kognitivne performanse jeste pojačala oko šest meseci nakon što je sleteo, moguće dok se njegov mozak ponovo prilagodio Zemljinoj gravitaciji i njegovom veoma drugačijem stilu života kod kuće.

Prvi kineski civil astronaut poleće u kosmos

Dobre bakterije

Istraživači koji su proučavali Kelija nakon njegovog putovanja do Međunarodne svemirske stanice otkrili su da su se bakterije i gljive koje su živele u njegovim crevima značajno izmenile u poređenju sa periodom pre nego što je odleteo u svemir.

To možda ne iznenađuje previše, imajući u vidu veoma drugačiju hranu koju je jeo i promene u ljudima sa kojima je provodio dane (preuzimamo zastrašujuću količinu crevnih i oralnih mikroorganizama od ljudi kraj kojih živimo). Ali izloženost radijaciji i upotreba reciklirane vode, zajedno sa promenama njegove fizičke aktivnosti, mogli su u tome da odigraju izvesnu ulogu.

Koža
 

Iako je do sada bilo pet astronauta NASA-e koji su proveli više od 300 dana u orbiti, još jednom možemo da zahvalimo Keliju zbog uvida u to kako se njegova koža ponašala dok je bila u orbiti.

Ispostavilo se da je njegova koža povećala osetljivost i dobila osip oko šest dana po povratku sa svemirske stanice.

Istraživači su spekulisali da je odsustvo stimulacije kože tokom misije moglo da doprinese njegovoj neprilici sa kožom.

Geni

Jedan od najznačajnijih nalaza sa Kelijevog produženog putovanja u svemir bili su efekti koje je ono imalo na njegov DNK. Na kraju svakog niza DNK nalaze se strukture poznate kao telomeri, za koje se veruje da štite naše gene od oštećenja.

Imuni sistem

Keli je primio nekoliko vakcina pre, tokom i posle putovanja u svemir i pokazalo se da njegov imuni sistem reaguje normalno.

Ali istraživanje Sare Bejli pokazalo je da astronauti zaista dožive neka opadanja broja belih krvnih zrnaca koja su u skladu sa dozama radijacije koje su primili dok su bili u orbiti.

Još uvek, međutim, ima mnogo pitanja koja zahtevaju odgovore, o tome kakav uticaj svemirsko putovanje može da ima na dvonožne vrste sa velikim mozgovima koje su se razvile za život na Zemlji.

Dok se Rubio oporavlja od 371 dana provedenog u svemiru, istraživači će nesumnjivo brižno prosejavati njegove medicinske testove, uzorke krvi i skenove da bi videli šta još mogu da saznaju.