Rekordno snažna svemirska eksplozija uzdrmala Zemljinu atmosferu

Bljesak svetlosti iz tek nastale crne rupe udaljene od nas oko 2.4 milijarde svetlosnih godina pogodio je Zemlju takvom snagom da je uzdrmao gornju atmosferu planeta. Eksplozija gama zraka GRB 221009A srušila je sve rekorde kada je u oktobru 2022. zablistala u tami svemira te je proglašena najsjajnijom zabeleženom svemirskom eksplozijom do sada.

Naučnici su kasnije ustanovili da je ovaj događaj bio toliko moćan da je izazvao velike varijacije u električnom polju Zemljine ionosfere, na visini od nekih 500 kilometara.

"U istraživanju predstavljamo dokaze o varijacijama ionosferskog električnog polja na udaljenosti od oko 500 kilometara koje su izazvane jakim izbacivanjem gama zraka. Pomoću posmatranja sa satelita i novog analitičkog modela uspeli smo dokazati da je GRB 221009A duboko uticao na vodljivost Zemljine ionosfere, uzrokujući jake poremećaje ne samo u donjoj, već i u gornjoj ionosferi", navode stručnjaci.

Gama zračenje i ionosfera

Gama zračenje je najintenzivniji deo elektromagnetskog spektra. Fotoni gama zraka imaju od milijardu do trilijun puta veću energiju od fotona u vidljivom delu spektra, a emitiraju ih visokoenergetski događaji poput supernova i hipernova, kao i manji energetski događaji, poput sunčevih baklji, piše Science Alert.

Novi evropski teleskop Euklid snimio zapanjujuću kolekciju galaksija, naučnici ne mogu da ih izbroje

Ova vrsta zračenja nas ne treba zabrinjavati na svakodnevnoj bazi jer ga Zemljina atmosfera apsorbuje pre nego što se približi površini. Ali, ponekad može doći do interakcije s atmosferom. Naučnici su u retkim slučajevima zabeležili interakciju gama ili X-zraka s nižom ionosferom Zemlje.

Ionosfera je sloj Zemljine atmosfere koji se prostire između 50 i 1000 kilometara  visine, preklapajući pritom nekoliko drugih atmosferskih slojeva. Dobio je naziv ionosfera jer se radi o području u kojem ekstremno ultraljubičasto i X-zračenje Sunca ionizira atmosferske atome i molekule, stvarajući gomilu slobodnih elektrona.

Bljesak gama zraka je trajao oko 7 minuta, ali je efekat na atmosferu trajao oko 10 sati

Ionosfera reflektira radio talase koje koristimo pri komunikaciji i navigaciji. Kada dođe do snažnog udarnog talasa zračenja, poput Sunčeve baklje, dolazi u promenama u nižoj ionosferi. Naučnici navode da je detekcija GRB 221009A u oktobru 2022. bila toliko snažna da su se njegovi efekti mogli porediti sa solarnim bakljama.

Astronauti izgubili torbu sa alatom u svemiru: Može se videti i sa Zemlje

S obzirom na to da je Sunce od nas udaljeno 150 miliona kilometara, a da je svetlosti GRB 221009A trebalo 2.4 milijarde svetlosnih da stigne do nas - onda možete pretpostaviti o kakvoj jačini eksplozije se radilo.

Astrofizičar Mirko Piersanti sa Univerziteta u L'Aquila i Nacionalnog instituta za astrofiziku u Italiji i njegovi kolege su nakon analize satelitskih podataka otkrili značajne varijacije elektromagnetskog polja na velikim ionosferskim visinama. Sam bljesak gama zraka trajao je oko 7 minuta, ali je učinak na atmosferu trajao oko 10 sati.  

Istraživanje naziva Evidence of an upper ionospheric electric field perturbation correlated with a gamma ray burst objavljeno u časopisu Nature Communications.