Otvorena izložba "Ustavi Kneževine Srbije i Kraljevine Srbije": Počelo obeležavanje Dana državnosti

U Državnom arhivu Srbije danas je, u okviru zvaničnog obeležavanja Dana državnosti - Sretenje otvorena izložba "Ustavi Kneževine Srbije i Kraljevine Srbije" na kojoj je predstavljeno šest originalnih ustava iz vremena Kneževine i Kraljevine Srbije, koji su doneti u periodu od 1835. do 1903. godine. 

Otvaranju izložbe prisustvovala je premijerka Srbije Ana Brnabić, kao i direktor Državnog arhiva Miroslav Perišić, ministarka nauke, tehnološkog razvoja i inovacija Jelena Begović.

Svečanost je počela intoniranjem himne koju je izveo Dečiji hor kulturnog centra Beograd.

Na izložbi je predstavljeno šest originala ustava iz vremena Kneževine i Kraljevine Srbije koji su doneti u periodu od 1835. do 1903. godine, a originali ustava se čuvaju u Državnom arhivu Srbije pod posebnim režimom čuvanja kao izdvojena dokumenta.

Sretenjski ustav donet na Sretenje 1835. godine, prvi srpski ustav, koji je bio jedan od najmodernijih ustava u Evropi tog vremena, a Ustavom su ustanovljeni državni simboli: grb i zastava, i određen je odnos Kneževine Srbije prema Turskoj carevini. Zbog protivljenja velikih sila, Ustav je već u martu 1835. godine stavljen van snage.

Turski ustav je izdala Porta u obliku sultanskog hatišerifa 10/22. decembra 1838. Po svom obliku nije izgledao kao tadašnji demokratski evropski ustavi, na koje se ugledao Sretenjski ustav. Nije bilo odredbi o grbu i zastavi, koje Porta uredila Fermanom u januaru 1839. godine.

Namesnički ustav je donet na Velikoj narodnoj skupštini u Kragujevcu 29. juna/11. jula 1869. godine u vreme drugog namesništva za maloletstva kneza Milana Obrenovića. Ovim Ustavom zakonodavna vlast je sa Državnog saveta, preneta na Narodnu skupštinu. Parlamentarni sistem ipak nije bio uveden, već je to bila ustavna monarhija po uzoru na tadašnje nemačke države.

Ustav Kraljevine Srbije iz 1888. je prvi Ustav Srbije kao nezavisne države, usvojen je na Velikoj narodnoj skupštini, 22. decembra 1888/ to jest 3. januara 1889. godine i donet bez ikakvih spoljnih ograničenja i obaveza po uzoru na belgijski model. Srbija je uređena kao parlamentarna monarhija i dobila je jedan od najnaprednijih građanskih Ustava u tadašnjoj Evropi.

Aprilski ustav je oktroisan proklamacijom kralja Aleksandra Obrenovića 6/19. aprila 1901. godine, a njime je u Srbiji bio uspostavljen dvodomni sistem. Narodno predstavništvo su činili Narodna skupština i Senat kao gornji dom.

Ustav Kraljevine Srbije iz 1903. godine je usvojen u Narodnom predstavništvu 5/18. juna 1903. Ustav ustvari predstavlja ponovljeni Ustav iz 1888. godine sa tridesetak izmena, a najveći deo izmena se odnosio na vladajuću dinastiju i njime je ograničena kraljevska vlast.

Izložba će biti otvorena od 14. do 16. februara, od 10 do 18 sati, a ulaz je slobodan, saopštio je ranije Državni arhiv. 

Povodom Dana državnosti Srbije - Sretenja, brojni muzeji i ustanove poput Narodnog muzeja Srbije, Galerije Matice Srpske i Državnog arhiva Srbije najavili su za danas otvaranje izložbi u prisustvu državnih zvaničnika.

"Sećamo se srpskog identiteta i državnosti"

Predsednica Vlade Ana Brnabić istakla je na otvaranju da tom izložbom ove godine počinje obeležavanje Dana državnosti - Sretenje, kada se treba setiti srpskog identiteta i državnosti.

Na izložbi je predstavljeno šest originalnih ustava iz vremena Kneževine i Kraljevine Srbije, koji su doneti u periodu od 1835. do 1903. godine. 

"Počastovana sam zbog toga što se nalazim u Državnom arhivu, ustanovi koja je čuvar našeg identiteta", rekla je Brnabić i dodala da se Sretenje ne proslavlja samo u Orašcu, Oplencu i Beogradu, već i u Leskovcu, Kraljevu, Kruševcu, Nišu, Novom Sadu, Kragujevcu, Subotici, Zaječaru, Prokuplju, Vranju, Aranđelovcu i mnogim drugim gradovima širom Srbije.

Brnabić je istakla i da je proslavu Dana državnosti kakva se organizuje ove godine inicirao predsednik Srbije Aleksandar Vučić, jer je smatrao da nacionalni praznik ne treba da bude samo neradan dan sa nekoliko ceremonija, već da svi treba da se podsete toga šta se slavi.

Brnabić je na otvaranju izložbe istakla da je Vučić smatrao i da treba da se prisetimo toga šta su naš identitet i naša državnost.

"Da odamo počast našim precima bez kojih ne bi bilo ni naše nezavisne države", istakla je ona.

Brnabić je dodala da je posebno za ovu priliku Arhiv izložio originale Ustava Kneževine Srbije i Ustava Kraljevine Srbije, kao i Sretenjski ustav prvi srpski ustav iz 1835. godine.

"Oni se čuvaju od vremena kad su neprijateljske sile nasrtale na našu državu sa ciljem da unište dokumenta, a time i naš identitet", rekla je ona.

Brnabić je ukazala da se u Arhivu čuva istorija srpskog naroda, pisani tragovi o našem postojanju, istinski dokazi moderne srpske državnosti. 

"Među milionima stranica dokumenata svojevrsnih svedočanstava o temeljima na kojima je izgrađena slobodna i nezavisna država Srbija, svedočanstvima o našim usponima i padovima, žrtvama, dokumentima o spoljnoj i unutrašnjoj politici, dokazima o našim teritorijama, institucijama, gradovima i selima, našem društvu i mnogo čemu drugom", rekla je ona.

Brnabić je dodala da će u naredna dva dana biti otvorena izložba, a da su Državni arhiv, država i narod sačuvali originalna dokumenta ustava uprkos brojnim nevremenima istorije, ratovima i okupacijama, kada su neprijateljske osvajačke vojske nasrtale ne samo na našu teritoriju, živote naših predaka, naš identitet, već i na arhivskom građu upravo zbog njenog značaja za identitet srpskog naroda. 

"Sigurna sam da najveće uzbuđenje izaziva pogled na ovde, pored mene, izložen prvi Srpski Ustav. Sretenjski Ustav iz 1835. godine, jedan od najliberalnijih ustava u tadašnjoj Evropi", rekla je premijerka. 

Ona je dodala da je Sretenja dan sa velikim značajem u istoriji srpskog naroda.

"Objedinjuje dva značajna događaja, jedan u Orašcu 1804. godine, drugi u Kragujevcu 1835. godine, gde je na Skupštini usvojen Sretenjski Ustav. Ustavi Kneževine Srbije i Kraljevine Srbije, koje s velikim zadovoljstvom i pijetetom prema onim generacijama koje su ih stvarale, čuvale i sačuvale danas gledamo ovde pored nas, po svom izvornom značaju pripadaju najužem krugu istorijskih izvora za istoriju srpske moderne državnosti i deo su našeg identiteta. 

Ovi dokumenti snažno svedoče o imperativu slobodne Srbije, nezavine Srbije, Srbije koja sa razumevanjem prošlosti gleda u budućnost, koja je razbuđivala nacionalnu i državotvornu svest i uporedo s borbom za oslobođenje urađivala atribute svoje državnosti i nezavisnosti", rekla je premijerka. 

Brnabić je dodala da je arhiv predstavlja i državu i kulturu.

"Kultura je snaga jednog naroda, prema njoj se meri koliko jedna država, društvo i narod drže do sebe. Ulaganje u kulturu je ulaganje u budućnost. Narod bez kulture nema budućnost i zato je jačanje institucija kulture i svih drugih vidova kulture zapravo snaženje države. Njena vitalnosti, duha jednog naroda čini ga otpornijim na nedaće, lakše se suočava sa izazovima savremenog doba", poručila je premijerka. 

Ona je podsetila da je Državni arhiv osnovan  1898. godine u kome Srbija od tada pa sve do danas čuva svoj  identitet i državu. 

"Državni arhiv Srbije ambiciozno radi na tome, ostvarujući višegodišnju saradnju sa Osmanskim arhivom, Mletačkim arhivom u Veneciji, Dubrovačkim arhivom, ruskim, italijanskim, španskim i drugim arhivama, ali radi i na zaštiti arhivske građe srpskog porekla van granica Srbije u srpskim pravoslavnim eparhijama i crkvenim opštinama", itskala je ona. 

Brnabić je dodala i da Državni arhiv u sklopu svake posete stranih državnika izloži u Palati Srbije sva istorijska dokumenta koja nas vežu za tu državu i da strani državnici budu izuzetno zainteresovani za njih.

Posle otvaranja premijerka je zajedno sa direktorom Državnom arhiva i ministarkom Jelenom Begović obišla je izložbu.

Počasna paljba u Beogradu, Novom Sadu i Nišu povodom Dana državnosti