Dvadeset godina od najveće prirodne katastrofe u kojoj je cunami odneo skoro 230.000 života: Može li se ponoviti?

Prošlo je dvadeset godina otkako je masovni zemljotres, a kasnije i cunami devastirao zajednice u Jugoistočnoj Aziji, rezultatirajući sa skoro 230.000 žrtava i milionima raseljenih nakon najveće prirodne katastrofe u modernoj istoriji.

U jutro, 26. decembra 2004. godine, zemljotres magnitude 9,2 stepena Rihterove skale, snažno je pogodio morsko dno kod Indonezije, izazivajući talas vode visok do 30 metara koji se kretao prema zajednicama oko Indijskog okeana. 

Reč stručnjaka: Da li Srbiju mogu da pogode zemljotresi iznad 6 stepeni po Rihteru

Kako ljudi žive na minus 65 stepeni? Seku led da bi dobili vodu, a evo šta rade kada su napolju

Radi se o najsnažnijem zemljotresu u Aziji, najvećem potresu u svetu u 21. veku i trećem najvećem od 1900. godine. Dužina rascepa ploča bila je između 1.200 i 1.300 kilometara zbog čega se potres osetio čak i na udaljenoj Aljasci.

Indonezija, Šri Lanka, Indija i Tajland bile su najteže pogođene zemlje, gde je voda doslovno nosila čitava sela i gradove. Cunami je stigao do još devet drugih država.

Preživeli su se u danima koji su usledili suočili sa izolacijom i bolestima dok su inicijalne napore za spas i pomoć otežavali fizički resursi zbog obimnosti katastrofe.

U to vreme, američki predsednik Džordž Buš izjavio je da je razmera gubitaka bila izvan granice razuma, dok su neke vlade bile optužene da su odlagale hitnu reakciju.

Dramatični snimci spašavanja: Na Plitvičkim jezerima iz smetova izvučena 48 osoba, bilo i dece

U godinama nakon katastrofe, međunarodna zajednica je prikupila više od 13 milijardi dolara u donacijama, što je bio najveći humanitarni odgovor na bilo kakvu prirodnu katastrofu.

Istraživači koji su proučavali region i posetili područja pogođena cunamijem kažu da su znakovi katastrofe i dalje prisustni decenijama kasnije. Stručnjaci su primetili da pogođene regije i dalje ekonomski zaostaju u poređenju sa oblastima koje cunami nije pogodio, a mnogi preživeli i dalje žive sa posttraumatskim stresom.

Šta je izazvalo zemljotres i da li može ponovo da se dogodi?

Prema Nacionalnoj geološkoj službi SAD, istorijski zemljotres izazvan je subdukcijom (uranjanjem) indoaustralijske tektonske ploče ispod evroazijske ploče.

Region, poznat i kao Sundski rov, veoma je seizmičan i od 2004. godine je proizveo nekoliko zemljotresa magnitude veće od 7 Rihtera.

Statistički, pojava zemljotresa magnitude 9 Rihtera duž rasedne zone ne dešava se češće od jednom u nekoliko stotina do više od hiljadu godina. Međutim, seizmolozi upozoravaju da interval između takvih događaja može da bude veoma nepravilan.

Nacionalni centar za informacije o zemljotresima procenuje da se svake godine u svetu dogodi između 12 i 14 hiljada zemljotresa, ali da se samo mali procenat zaista oseti.

Zemljotresi magnitude osam ili više Rihtera smatraju se "velikim zemljotresima" i dešavaju se jednom na svake dve godine duž hiljada zona raseda širom sveta, prenosi Euronews. 

Da li je region danas bolje pripremljen?

Iako je prošlo oko dva sata između zemljotresa i prvog udara cunamija na kopnu, nijedna država nije dobila obaveštenje o nadolazećoj katastrofi. Talasi su u početku bili neprimetni, a u Indijskom okeanu nije postojao nijedan napredni sistem upozorenja na cunami koji bi mogao da pomogne stanovništvu da se spremi za evakuaciju.

Samo deo stanovništva nekolicine ostrva je osetio da nešto nije u redu. Domoroci sa ostrva Simeulue i Aboridžini sa Andamanskih ostrva, koji su bili upoznati sa legendama o zemljotresima praćenim cunamijem s kraja 19. veka, odmah su pobegli iz priobalja u brda i dublje u unutrašnjost čim su osetili podrhtavanje tla.

Nakon katastrofe iz 2004. godine, milioni dolara su potrošeni na unapređenje i uspostavljanje sistema za upozorenje na cunamije koji prethodno nisu bili široko dostupni. Bove su postavljene za detekciju promena u nivou mora, sirene su instalirane u nekim obalnim područjima za evakuaciju, a obrazovanje je sada deo kurikuluma o pripremljenosti.

Ostanite kod kuće: RHMZ pokrenuo sistem za prenos SMS hitnih informacija građanima

Jedan od mnogih sistema koji su uspostavljeni poznat je kao Sistem za upozorenje na cunamije u Indijskom okeanu (IOTWS), koji je postao potpuno operativan 2011. godine.

Uprkos ulaganjima, Ujedinjene nacije priznaju da postoje veliki delovi svetskih obala koji možda nisu spremni za sličnu razarajuću situaciju.

"Katastrofe se mogu desiti u bilo kom trenutku. Uvek budite oprezni tako što ćete biti svesni svog okruženja, razumeti potencijalne opasnosti, prepoznati prirodne znakove upozorenja i znati evakuacione rute do sigurnog mesta. Morate ostati jaki", nedavno je podelila Siarifa Nargis, jedna od preživelih 2004. godine sa Uneskom.

Istorija najgorih prirodnih katastrofa: Nakon zemljotresa tek stiže najgore

Turski građevinar dobio 62 doživotne kazne nakon urušavanja zgrade u potresu