Arhiv Srba u Hrvatskoj: Eliminacija Srba iz Hrvatske bio je drugi cilj ustaškog pokreta

Nezavisna Država Hrvatska je sprovela tri genocida: genocid nad Srbima, genocid nad Jevrejima i genocid nad Romima, a eliminacija Srba bio je drugi ključni cilj ustaškog pokreta – nakon onog koji se ticao dolaska na vlast i uspostavljanja države po ustaškim načelima. 

Eliminacija Srba sprovođena je na nekoliko načina: proterivanjem, prisilnom asimilacijom i fizičkim uništenjem.

Proterivanje, kao najblaži oblik eliminacije, bilo je i najmanje zastupljen oblik „rešavanja srpskog pitanja“ u NDH. Ono je obuhvatilo deo Srba u Slavoniji koji su onde bili naseljeni početkom dvadesetih godina u novoosnovanim naseljima čiji su stanovnici proterani u Srbiju u leto 1941. iako je većina njih doselila u Slavoniju iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine, odnosno iz područja koja su 1941. bila u sastavu NDH. 

Druga kategorija Srba koji su 1941. bili izloženi proterivanju bili su stanovnici pojedinih gradskih naselja. Paralelno s proterivanjem započelo je fizičko uništenje dela srpskog muškog stanovništva u sistemu logora Gospić – Jadovno – Pag. Taj logorski sistem bio je namenjen za masovnu likvidaciju odraslih srpskih i jevrejskih muškaraca koji su imali određeni uticaj i vidljivost u sredinama iz kojih su poticali. 

Klasić: Ako vi ubijate ljude samo zato što su Srbi, šta je to nego genocid

Činjenica da su žrtve tog logorskog sistema bili Srbi i Jevreji iz svih delova NDH ukazuje na nameru vlasti da uništenje ta dva naroda započnu eliminacijom istaknutih i uticajnih pojedinaca, piše Arhiv Srba u hrvatskoj, a prenosi portal nedeljnika Novosti, glasila Srba u Hrvatskoj.

Prisilna asimilacija ili pokatoličavanje (masovno prekrštavanje pravoslavnih Srba na rimokatoličku veroispovest) bilo je najkarakterističnije za one delove Hrvatske u kojima masovno fizičko uništenje tokom 1941. još uvek nije poprimilo drastične razmere i gde nije bilo organizovanog oružanog otpora. 

Reč je pre svega o Slavoniji i Baniji, gde je većina Srba pokatoličena krajem 1941. i početkom 1942. Neposredno uoči pokatoličavanja u većini mesta u kojima su postojale pravoslavne crkve došlo je do njihovog rušenja, što je bila posledica naređenja iz vrha ustaškog represivnog aparata. Iako je prvobitna namera politike pokatoličavanja bila nacionalna asimilacija tj. prisilno asimiliranje pravoslavnih Srba u rimokatoličke Hrvate, ustaški režim je ubrzo odustao od tog oblika eliminacije Srba odlučivši da fizičko uništenje bude namenjeno i Srbima koji su prešli na rimokatoličku veroispovest.

Od aprila do oktobra 1942. sprovedeno je masovno interniranje pokatoličenih Srba s područja Slavonije, Korduna i Banije u logore Jasenovac i Stara Gradiška, gde je većina interniranih Srba pobijena. Upravo interniranje i fizičko uništenje u logorima mirnog srpskog stanovništva koje je nedugo pre internacije prihvatilo rimokatoličku veroispovest, a prethodno iskazivalo lojalnost vlastima, predstavlja ključni dokaz genocidne namere NDH.

Oružane snage NDH su od aprila do oktobra 1942. sprovele čitav niz prepada u srpskim selima u slavonskoj Posavini, istočnom delu Banije, u zapadnoj i srednjoj Slavoniji te u istočnoj Bilogori, u nameri da pohvataju što veći broj lokalnih stanovnika, bez obzira na uzrast i pol, kako bi pohvatane Srbe internirali u logore. 

Dodik: Ne opraštamo i ne zaboravljamo, ustaše su ubile 74.642 dece

Starosna i polna struktura žrtava takođe ukazuju na nameru vlasti da uništenju u logorima budu podvrgnuti svi Srbi. U istom razdoblju internirano je i preostalo srpsko stanovništvo u gradskim naseljima Banije i Slavonije (Glina, Petrinja, Pakrac, Daruvar, Nova Gradiška), koje je takođe bilo mirno i lojalno. U istom razdoblju na područjima koja su bila zahvaćena ustankom (Kordun, Potkozarje, itd.), u okviru vojnih operacija protiv partizanskog pokreta, oružane snage NDH i oružane snage Trećeg Rajha uhvatile su velik broj Srba u zbegovima na partizanskoj teritoriji. Pohvatani Srbi su takođe internirani u logore Jasenovac i Stara Gradiška, gde je većina našla smrt.

Osim masovnih likvidacija u logorima, srpsko stanovništvo je bilo izloženo i fizičkom uništenju u mestima koja su bila meta napada oružanih snaga NDH, tj. u mestima prebivanja ili u zbegovima, što je bilo karakteristično za celokupno razdoblje postojanja NDH, u svim delovima NDH u kojima je živelo srpsko stanovništvo.

Najveći broj zločina u najmasovnijoj kampanji državnog nasilja NDH (s kraja jula i u prvoj polovini avgusta 1941, u vreme podizanja ustanka u delovima Like i Bosne) počinjen je u selima u kojima nije bilo organizovanog otpora – nad ženama, decom i starcima. Ta konkretna kampanja zločina je sprovedena na čitavoj teritoriji NDH između Kupe i Drine odnosno između Save i Neretve.  

Takva vrsta sinhronizacije nije mogla biti slučajna već je posledica odluke vrha vlasti. Uništenje Srba bi bilo mnogo uspešnije i masovnije da nije bilo otpora srpskog stanovništva i partizanskog pokreta, prenose Novosti.