Predlog novog zakona u Nemačkoj: Lakše do dvojnog državljanstva

Kao jedna od retkih zapadnih zemalja Nemačka još ustrajava na načelu da se stranci koji žele nemačko državljanstvo moraju odreći starog. Vladajuća koalicija novim predlogom zakona to želi da ukine.

Nemačka je useljenička zemlja - tu činjenicu na svojoj online stranici ističe i Ministarstvo unutrašnjih poslova i pritom se poziva na statistiku: više od četvrtine građana ima migrantsko poreklo, a kod dece mlađe od 14 godina čak više od trećine. Uz to u zemlji živi oko 13,5 miliona građana bez nemačkog državljanstva - 16 odsto stanovništa.

Ipak, kada se radi o naturalizaciji odnosno dodeljivanju državljanstva strancima, Nemačka je među poslednjima u Evropi. Dok je, na primer 2021, u Švedskoj na 100 stranaca dodeljeno 10 državljanstava, a u Holandi 5,4, u Nemačkoj je prošle godine ta kvota iznosila 1,2 posto.

Dvojno državljanstvo kao pravo

Razlog za to su pre svega vrlo restriktivni uslovi koje valja ispuniti da bi se državljanstvo dobilo. Nedavno je vladajuća koalicija Socijaldemokrata, Zelenih i Liberala predstavila u saveznom parlamentu Bundestagu predlog novog zakona o državljanstvu kojim bi se sadašnji strogi uslovi promenili.

"Najveća prepreka dosad je bila odredba po kojoj se generalno insistira na načelu jednog državljanstva. Ono što pre svega potomke nekadašnjih gastarbajtera, recimo iz Turske ili zemalja Zapadnog Balkana, sprečava u dobijanju nemačkog državljanstva je zahtjev da se odreknu ranijeg. Nemačka je jedna od retkih zapadnih zemalja koje još na tome insistiraju", kaže Julie Šafer, advokatica specijalizirana za pravo o strancima u kancelariji u Kelnu, prenosi EuroNews Srbija.

Nacrtom novog zakona se predviđa da odricanje prethodnog državljanstva više nije uslov za sticanje nemačkog. Istovremeno se skraćuje vreme nužnog neprekidnog legalnog boravka u zemlji sa osam na pet godina - kao što je to već slučaj u većini evropskih zemalja, objašnjava nemačka advokatica, a prenosi Dojče vele.

Pri tome je, dodaje, vrlo važno da bi se novim zakonom uvela neka vrsta automatizma.

"Dvostruko državljanstvo je formulisano kao načelno pravo. To znači da kada su ispunjeni drugi uslovi, nadležne službe moraju naturalizovati podnosioca zahteva i tu nemaju više nekog manevarskog prostora", naglašava Šafer.

Dosadašnji zakon star 110 godina

Sadašnji zakon dvostuko državljanstvo predviđa samo kao izuzetak od pravila. To je pre svega rezervisano za građane Evropske unije - oni bez problema mogu imati dva državljanstva. A, nakon poduže procedure, ono se dodeljuje i onima koji dolaze iz zemalja koje svoje građane ne otpuštaju iz državljanstva - ili zato jer ne žele, ili zato jer to tamo uopšte zakonski nije predviđeno. Takve su zemlje na primer, Sirija, Južna Afrika, Afganistan, Alžir ili Iran.

Aktuelne odredbe u Zakonu o državljanstvu većim delom potiču još od Zakona o pripadnosti carstvu i državi iz 1913. godine, koji je u posleratnoj Nemačkoj naprosto preuzet. Tek 2000. je iz naziva zakona izbačena reč "carski". Taj zakon počiva na načelu porekla i nacionalne homogenosti (Volksnation): ko je nemački državljan, dakle Nemac, ne može istovremeno biti i nešto drugo. Kao razlog se navodilo da građanin može biti veran samo jednoj državi.

Taj argument protiv dvostrukog državljanstava i danas koriste protivnici reforme. Oni tvrde da dvojno državljanstvo dovodi do unutrašnjeg konflika oko lojalnosti i da ljudi koji žele nemačko državljanstvo trebaju jasno da se opredele. Kažu da nemačko državljanstvo ima posebno značenje i simboliku i strahuju da bi preterano velikodušna politika dvojnog državljanstva mogla dovesti do toga da ljudi stiču državljanstvo iz čisto praktičnih razloga, bez ikakve stvarne veze s Nemačkom. Osim toga se boje da bi se osoba s dva državljanstva mogla, kako joj kada zatreba, izmicati nemačkim zakonima pozivajući se na svoj drugo državljastvo i status stranca.

Za advokaticu Julie Šafer su to zastarela uverenja "koja se u posljednjih 100 godina nisu puno promenila". Osim toga, naglašava ona, "već i sada je u Nemačkoj - jednako kao i u drugim evropskim državama - praksa da se osobe s dva državljanstva koje žive u zemlji tretiraju kao Nemci. To znači da ne postoji mogućnost da neko izabere iz oba sveta samo ono što mu odgovara."

Olakšice i po pitanju poznavanja jezika

Cilj reforme Zakona o državljanstvu je s jedne strane da Nemačka postane privlačnija useljenička zemlja za kvalifikovane radnike. Tu se zemlja nalazi u oštroj konkurenciji s drugim evropskim zemljama, poput Francuske, Holandije ili Švedske, koje imaju blaže kriterijume i manje prepreka za dolazak kvalifikovane radne snage iz inostranstva.

Istovremeno se uvidelo da je moderna i otvorena useljenička i integracijska politika ključna za društvenu koheziju u Nemačkoj. Namera je da se podstakne "brža i bolja integracija stranaca u nemačko društvo", jer "naturalizacija dolazi na kraju integracijskog procesa, pa bi oni koji su taj proces prošli trebalo da mogu da dobiju državljanstvo, što uključuje i sva zakonska prava i obveze u Nemačkoj, uključujući i pravo glasa na izborima", napominje Šafer.

Za dobijanje nemačkog državljanstva postoje osim potrebne dužine legalnog boravka u zemlji i drugi uslovi. Jedan od njih, koji i u novom predlogu ostaje nepromenjen, je da osoba ne sme biti pravomoćno krivično osuđena. Osim toga bi i nadalje bilo potrebno imati potvrdu o poznavanju nemačkog jezika, s time da bi se dosad neophodan napredni nivo C1 smanjio na jednostavniji nivu B1, a predviđeni su i izuzeci za posebne slučajeve, kada bi bila dovoljna samo sposobnost najnužnije komunikacije. Jednako tako se i nadalje propisuje obaveza polaganja tzv. testa za naturalizaciju kojim se pokazuje poznavanje nekih osnovnih informacija o Nemačkoj.

Dobijanje dvostrukog državljanstva bi trebalo biti olakšano stranim studentima: ukoliko odmah nakon studija nađu posao i počnu raditi, vreme studija bi im se priznavalo kao vreme provedeno u Njemačkoj i uračunalo u potrebnih pet godina boravka pre mogućnosti postavljanja zahteva.

Predlog novog zakona o državljanstvu vladajuća je koalicija predstavila krajem maja u Bundestagu. Očekuje se da će u redovnu zakonodavnu proceduru biti upućen tokom jeseni.